Thiên Can – Giải Thích và Ứng Dụng

1. Thiên Can là gì?

Thiên Can là hệ thống gồm 10 yếu tố: Giáp, Ất, Bính, Đinh, Mậu, Kỷ, Canh, Tân, Nhâm, Quý. Can là "trời" trong hệ thống Can Chi, gắn liền với Thiên đạo, được dùng để tính năm, tháng, ngày, giờ và thể hiện đặc tính khí chất của sự vật hiện tượng.

2. Bảng đặc điểm của 10 Thiên Can

Thiên Can	Ngũ Hành	Âm/Dương	Đặc điểm tính cách	Đại diện cho
Giáp	Mộc	Dương	Chính trực, tiên phong, phát triển	Cây lớn, sự sinh trưởng
Ất	Mộc	Âm	Mềm mại, khéo léo, uyển chuyển	Dây leo, sự linh hoạt
Bính	Hỏa	Dương	Nhiệt huyết, rực rỡ, trực tính	Mặt trời, sự chiếu sáng
Đinh	Hỏa	Âm	Nội tâm, sâu sắc, kiên định	Đèn lửa, trí tuệ
Mậu	Thổ	Dương	Vững chắc, bao dung, trầm tĩnh	Đất khô, sự ổn định
Kỷ	Thổ	Âm	Thận trọng, ngăn nắp, tỉ mỉ	Đất ẩm, sự bền bỉ
Canh	Kim	Dương	Mạnh mẽ, quyết đoán, sắc bén	Kim loại, công cụ
Tân	Kim	Âm	Thanh lịch, tinh tế, kín đáo	Vàng bạc, giá trị
Nhâm	Thủy	Dương	Thâm trầm, linh hoạt, biến hóa	Sông lớn, học vấn
Quý	Thủy	Âm	Nhẹ nhàng, sâu sắc, ẩn nhẫn	Mưa nhỏ, cảm xúc

3. Mối quan hệ giữa các Thiên Can

Các Can có mối quan hệ tương sinh – tương khắc dựa trên ngũ hành:

Tương sinh: Mộc sinh Hỏa, Hỏa sinh Thổ, Thổ sinh Kim, Kim sinh Thủy, Thủy sinh Mộc
Tương khắc: Mộc khắc Thổ, Thổ khắc Thủy, Thủy khắc Hỏa, Hỏa khắc Kim, Kim khắc Mộc

Can âm chỉ các yếu tố nội tâm – mềm mại; Can dương biểu hiện sức mạnh – hướng ngoại. Khi phối hợp Thiên Can giữa người – việc – thời điểm, cần cân bằng âm dương – ngũ hành để đạt được hòa khí và vận khí thuận lợi.

4. Ứng dụng trong Huyền học

Xác định khí chất, thời vận của năm, tháng, ngày, giờ sinh
Dùng để phối hợp trong tử vi, bát tự, phong thủy, chọn ngày giờ
Hỗ trợ đánh giá mệnh lý – hành vi – sức khỏe

5. Bảng hợp – khắc giữa các Thiên Can

Dưới đây là bảng thể hiện mối quan hệ HỢP và KHẮC giữa các Thiên Can dựa trên ngũ hành và tính chất âm dương:

Can 1	Can 2	Quan hệ	Giải thích
Giáp	Kỷ	Hợp	Mộc (Dương) sinh Thổ (Âm) – hỗ trợ phát triển
Ất	Canh	Hợp	Mộc (Âm) sinh Kim (Dương) – chuyển hóa mềm mại
Bính	Tân	Hợp	Hỏa (Dương) sinh Kim (Âm) – nội lực tôi luyện
Đinh	Nhâm	Hợp	Hỏa (Âm) sinh Thủy (Dương) – đối trọng uyển chuyển
Mậu	Quý	Hợp	Thổ (Dương) sinh Thủy (Âm) – dưỡng sinh ổn định
Giáp	Mậu	Khắc	Mộc khắc Thổ – xung về hành và dương mạnh
Ất	Kỷ	Khắc	Mộc khắc Thổ – Âm đụng Âm dễ mất cân bằng
Bính	Canh	Khắc	Hỏa khắc Kim – Dương đối Dương sinh đối kháng
Đinh	Tân	Khắc	Hỏa khắc Kim – Âm nội lực dễ tiêu hao
Nhâm	Đinh	Khắc	Thủy khắc Hỏa – dù hợp âm dương nhưng xung hành

Lưu ý: Quan hệ hợp/khắc không tuyệt đối tốt xấu, mà cần xét theo hoàn cảnh phối hợp (ngày sinh, đại vận, tuổi tác, công việc...)